Corona en (privaat)recht
Het corona-virus houdt ons vast in de greep. Dit levert tal van rechtsvragen op. Heeft de treinreiziger die thuis moet werken recht op teruggave van een deel van zijn abonnementskosten? Is er een verhaalsmogelijkheid voor luchtreizigers die gestrand zijn in Marokko en twee weken in quarantaine moeten leven? Levert het coronavirus voor de opdrachtnemer zzp’er overmacht op? Vragen als deze lenen zich goed voor een scriptie-onderwerp. Onderwerpen die niet geheel nieuw zijn. Corona moge nieuw zijn, virussen en andere rampen zijn van alle tijden. Het ligt daarom voor de hand om voor de antwoorden op deze vragen naar het verleden om te zien. Nu heb ik niet het oog op eerdere pandemieën zoals de Spaanse griep, die in 1918 tussen de 20 en 100 miljoen mensen het leven kostte. Veeleer gaan mijn gedachten naar een probleem dat ons omstreeks de laatste millennium-wisseling trof en dat ook wel bekend staat als de millennium-bug. Tevens wil ik de vraagstelling licht kantelen: niet de puur privaatrechtelijke vraag of al dan niet aansprakelijkheid moet worden aangenomen staat centraal. Nee, de vraag is wat wij civilisten kunnen bijdragen aan een spoedige en effectieve oplossing van de juridische problemen van de corona-pandemie.
Wat was die millennium-bug? Dat betrof een probleem opgeworpen door de hoge kosten van geheugenruimte in ict-programma’s. Die kosten brachten mee dat op datumvelden twee geheugenposities werden bespaard. Al in 1979 waarschuwde een IBM-employé dat indien alleen de laatste twee cijfers van een datum zouden worden opgeslagen, dit bij de millenniumwisseling tot problemen zou leiden. Nu is de millennium-bug van een geheel andere orde dan het corona-virus. Sterker: uiteindelijk zijn de nefaste gevolgen van de millennium-bug geweldig meegevallen. Niettemin valt ook van zo’n negatieve ervaring te leren. Indertijd schreef ik over de millennium-bug met collega Franken een bijdrage in het Nederlands Juristenblad, die wat mij betreft letterlijk kan worden overgenomen in een opstel over het corona-virus.
Aldus luidde onze conclusie indertijd:
‘Het is aan te bevelen dat ondernemers in kaart brengen in hoeverre zij mogelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld voor millenniumschade. Ook voor de consument is het kunnen beschikken over een checklist met mogelijke problemen handig. Afhankelijk van de deelmarkt of van het type product zal sprake zijn van verschillende omslagpunten voor de bewijslast. Gedragscodes en overleg zijn te verkiezen boven gerechtelijke stappen, maar mocht het komen tot een groot aantal claims, dan is het ook van belang alternatieven te vinden voor civiele procedures in de vorm van mediation en arbitrage’ (H. Franken & E.H. Hondius, ‘Millennium en aansprakelijkheid’, NJB 1999, p. 1073-1084).
Bestaande instellingen als Kifid, NAI en SGC kunnen daarbij een leidende rol spelen.
Millennium-bug
Geen computer zou volgens de worst-case-scenario’s meer werken vanaf 1 januari 2000 als gevolg van de millenniumbug. De computersystemen zouden niet kunnen overspringen naar het jaar 2000 en daardoor vastlopen. Hierdoor konden distributiecentra niet meer draaien, zouden vliegtuigen niet meer opstijgen en zou pinnen bij de bank onmogelijk worden. Hoewel vliegtuigen op sommige plekken inderdaad (voor niets) aan de grond werden gehouden, lag er op 1 januari gewoon eten in de supermarkt en kon er ook gewoon geld gepind worden, aldus nu.nl op 1 januari 2000.
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi april 2020.
Categorie: Columns