Zetelroof. Fractiediscipline en afsplitsing in de Tweede Kamer, 1917-2017
Boekbespreking. Liefst zeven Tweede Kamerleden splitsten zich tussen 2012 en 2017 met behoud van zetel van hun partij af. Het als gevolg hiervan hoge aantal fracties was voor de gevestigde partijen aanleiding om de rechten van ‘zetelrovers’ in te perken. Wie zich afsplitst, vormt nu ook officieel geen fractie maar een groep (art. 11 RvOTK) en krijgt onevenredig minder spreektijd en minder geld. Niet alleen mag hij zijn dagen slijten in een benauwende bezemkast, ook ontbreken hem de middelen om een beleidsmedewerker in te huren. Een politieke alleingang wordt er aldus niet aantrekkelijker op – en dat is waarschijnlijk precies de bedoeling.
Op het een en ander levert historicus Geerten Waling kritiek. Zetelroof is geen nieuw verschijnsel, zo laten de vele – door hem fraai geboekstaafde – gevallen uit het verleden zien. Dat een Kamerlid zonder last stemt (art. 67 lid 3 Gw) en een vrij mandaat heeft, maakt, aldus Waling, dat een volksvertegenwoordiger in het uiterste geval kan ontsnappen aan de ‘verstikkende’ fractiediscipline en zijn kiezers trouw kan blijven. Dit houdt het debat scherp en bevordert het dualisme tussen regering en parlement. Zetelroof is, aldus nog steeds Waling, kortom een wenselijk middel om de macht van de politieke partijen – voor Waling sowieso ‘olifanten op weg naar hun laatste rustplaats’ – binnen de perken te houden. Dat de gemiddelde zetelrover helemaal geen krachtig mandaat van de kiezers heeft, valt hem overigens niet te verwijten. De leiding van veel politieke partijen pleegt immers, zo stelt Waling, kandidaten te verbieden een persoonlijke campagne te voeren.
Walings betoog is origineel en vlot opgeschreven, maar gaat op punten wat kort door de bocht. Is de afsplitsing van elke backbencher, hoe banaal ook zijn motieven, nu echt een zegen voor de democratie? En verdient werkelijk iedere zetelrover de volledige ondersteuning? Tussen zetelrovers Rita Verdonk (620.555 voorkeurstemmen) en Jacques Monasch (2.193 voorkeurstemmen) zit toch wel een verschil, zo dunkt mij. (KvV)
G. Waling
Zetelroof. Fractiediscipline en afsplitsing in de Tweede Kamer, 1917-2017
Nijmegen: Vantilt 2017, 231 p., € 19,95
Categorie: Boekbesprekingen