In the shadow of the judge. The involvement of judicial assistants in Dutch district courts

Boekbespreking. Nina Holvast heeft in haar Engelstalige proefschrift onderzocht wat de rol van juridisch medewerkers bij rechtbanken is. Ze focust zich hierbij op de ‘griffier’, maar betrekt ook administratieve functionarissen in haar onderzoek. Holvast beschrijft eerst de verschillende modellen van ‘judicial assistants’ in Nederland, de Verenigde Staten en Engeland en Wales. Ook beschrijft ze de interactie tussen twee normatieve benaderingen van de rol van juridisch medewerkers: een rechtsstatelijk en een ‘managerial’ perspectief. Het rechtsstatelijk perspectief legt nadruk op de klassieke rol van de rechterlijke macht om individuele vrijheid te beschermen tegenover de overheid. Het ‘managerial’ perspectief gaat daarentegen uit van efficiency en maatschappelijke relevantie.

Vervolgens bespreekt Holvast de invloed van juridisch medewerkers in twee stadia van de gerechtelijke besluitvorming: de voorbereiding enerzijds en het raadkameren en schrijven van het vonnis anderzijds. Daarna beschrijft ze, op basis van haar kwalitatief empirisch onderzoek, de factoren die de betrokkenheid van juridisch medewerkers bepalen. Holvast sluit af met concrete aanbevelingen. Zij concludeert dat de transparantie en verantwoording over de rol van juridisch medewerkers verbeterd moet worden, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van professionele standaarden.

Deze conclusie geeft stof tot nadenken. Inderdaad blijkt de rol van juridisch medewerkers groot. Zo worden voor bijna alle vonnissen concepten geschreven door juridisch medewerkers. Soms worden gedeelten van deze uitspraken al voor de zitting geschreven als ‘instructie’ voor de rechter. Ook beschrijft Holvast hoe rechters de medewerkers enige vrijheid plegen te geven bij het schrijven van een vonnis met de woorden ‘je komt er wel uit’, en hoe beslissingen van rechters soms worden teruggedraaid omdat de juridisch medewerker een beslissing niet goed kan opschrijven. Holvast bekritiseert dit, omdat hier geen wettelijke grondslag voor is.

Holvast heeft door middel van veldwerk de invloed van juridisch medewerkers tijdens allerlei momenten gedurende de besluitvorming in de gaten gehouden. Ze mocht als buitengriffier in de raadkamer aanwezig zijn – uiteraard onder voorwaarden, om het geheim van de raadkamer te beschermen – en deelde een kantoor met juridisch medewerkers. Dit biedt inzichten op detailniveau. Holvast beschrijft bijvoorbeeld hoe rechter en griffier door middel van het doorgeven van briefjes met elkaar communiceren. Enerzijds draagt dit gedetailleerde veldwerk bij aan een grondig onderzoek. Anderzijds leidt dit soms tot opmerkingen die wat vergezocht overkomen, zoals over de invloed van het plakken van stickers bij belangrijke stukken in het dossier.

Het proefschrift van Holvast heeft niet alleen een prikkelende conclusie, maar biedt de lezer ook een fascinerend inkijkje in de werkwijze van rechtbanken: de grapjes tijdens de schorsingen van een zitting, de contacten tussen rechters en medewerkers en de gang van zaken in de raadkamer komen allemaal aan bod. De letterlijk weergegeven citaten van geïnterviewde rechters en medewerkers maken dit boek een levendig geheel. Al met al heeft Holvast een lezenswaardig proefschrift geschreven, dat bovendien genoeg aanknopingspunten biedt voor verder onderzoek. Hoe ligt de rol van juridisch medewerkers bij gerechtshoven? Wat is bijvoorbeeld de rol van medewerkers van het Wetenschappelijk Bureau van de Hoge Raad bij het schrijven van de conclusies van de advocaten-generaal? Hoe verhoudt de betrokkenheid van juridisch medewerkers zich tot het geheim van de raadkamer en het wrakingsrecht, mede in het licht van de discussie over de rol van ­‘reservisten’ in de Hoge Raad? (JvM)

N. Holvast
In the shadow of the judge. The involvement of judicial assistants in Dutch district courts
The Hague: Eleven International Publishing 2017, 286 p., € 45

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *